Φόβοι για τα αεροπορικά ταξίδια: μύθοι και αλήθειες
Φόβοι για τα αεροπορικά ταξίδια: μύθοι και αλήθειες
Είναι γνωστό ότι πολλοί άνθρωποι τρέφουν μία μικρή ή μεγαλύτερη φοβία για τα αεροπορικά ταξίδια. Αυτή μπορεί να είναι είτε εγγενής, να προϋπάρχει δηλαδή σαν συναίσθημα, είτε να έχει προκύψει -συνήθως ως αποτέλεσμα κάποιου γεγονότος. Ανάλογα με το μέγεθος αυτής της φοβίας, κάποιοι άνθρωποι αρνούνται πλήρως να ταξιδέψουν με αεροπλάνο ενώ άλλοι ταξιδεύουν μεν αλλά δυσκολεύονται.
Πλην των πιο σοβαρών περιπτώσεων, αρκετές φορές η φοβία για τις πτήσεις προέρχεται από ελλιπή ή/και εντελώς λανθασμένη γνώση σχετικά με το πως ακριβώς είναι εφικτή η πτήση και ποιοί παράγοντες επηρρεάζουν την ασφάλειά της. Προφανώς και δεν είναι δυνατό -ούτε ζητούμενο- ο μέσος άνθρωπος να έχει τεχνικές γνώσεις αεροπορίας, είναι όμως εύκολο να αφομοιώσει ορισμένες έννοιες σε απλό και εκλαϊκευμένο επίπεδο.
Για όλες και όλους εσάς που φοβάστε, από λίγο έως πολύ, τα ταξίδια με αεροπλάνο, διαβάστε παρακάτω για το πως διασφαλίζεται η άρτια και ασφαλής λειτουργία των αεροσκαφών, καθώς και μερικούς από τους πιο διαδεδομένους μύθους σχετικά με την ασφάλεια των πτήσεων και την αλήθεια πίσω από αυτούς, ώστε να απαντήσετε μόνοι σας στις μικρές ή μεγαλύτερες φοβίες σας.
Πρώτα απ’όλα, λίγη στατιστική
Πολύς κόσμος αδυνατεί να το πιστέψει, αλλά τα αεροπορικά ταξίδια είναι, με μεγάλη διαφορά, η ασφαλέστερη μορφή ταξιδιού με μεταφορικό μέσο: αεροπλάνο, τρένο, αυτοκίνητο. Με μία απλή αναζήτηση στο internet μπορεί ο καθένας να βρει σχετικά στοιχεία, τα οποία ανεξαρτήτου πηγής συμφωνούν λίγο πολύ στο εξής:
Η πιθανότητα να βιώσει κανείς αεροπορικό ατύχημα είναι μία (1) στα έντεκα (11) εκατομμύρια ή αν προτιμάτε 0,0000091%!
Οι περισσότερες πηγές κάνουν αναφορά σε στοιχεία από τις ΗΠΑ, τα οποία θεωρούνται αρκετά αντιπροσωπευτικά δεδομένου του πλήθους των πτήσεων σε αυτή τη χώρα. Έτσι λοιπόν, μπορεί κανείς να διαβάσει τα εξής ότι σε διάστημα τριών ετών οι θάνατοι από ατύχημα με ποδήλατο ανέρχονται σε περίπου 3.000, ενώ ο ίδιος αριθμός θανάτων καταγράφεται από αεροπορικά ατυχήματα σε διάστημα 30 ετών! Αντίστοιχα δεδομένα μπορούν να βρεθούν για ατυχήματα με αυτοκίνητο, τρένο κλπ.
Η σκληρή αλήθεια πίσω από αυτό είναι ότι τα αεροπορικά ατυχήματα έχουν τις περισσότερες φορές μεγάλο αριθμό θυμάτων, αυτό όμως οφείλεται στη φύση του μέσου. Για τον λόγο αυτό έλκουν τρομερά μεγάλη δημοσιότητα, αλλά ακριβώς λόγω των μεγάλων απωλειών η ασφάλεια των πτήσεων έχει εξελιχθεί σε απίστευτα υψηλό επίπεδο.
Σε κάθε περίπτωση, την επόμενη φορά που πρόκειται να ταξιδέψετε με αεροπλάνο, σκεφτείτε ότι οι πιθανότητες να συμβεί κάτι είναι εξαιρετικά μικρές.
Περί ασφάλειας των πτήσεων
Οι πτήσεις έγιναν με τα χρόνια εξαιρετικά ασφαλείς χάρη σε όσα έμαθαν οι αεροπορικές εταιρείες και οι κατασκευαστές αεροσκαφών από τα δυστυχήματα. Η ανάλυση των αιτίων οδήγησε σε επανασχεδιασμό συστημάτων ή και ολόκληρων τμημάτων των αεροσκαφών, σε αλλαγή διαδικασιών και εκπαιδεύσεων, σε καθιέρωση νέων πρωτοκόλλων ασφαλείας και στην ανακάλυψη νέων τεχνολογιών που καθιστούν μία πτήση ασφαλή.
Η ασφάλεια των πτήσεων εξαρτάται από δύο παράγοντες: τον τεχνικό και τον ανθρώπινο. Ο τεχνικός παράγοντας αφορά αστοχίες υλικών και δυσλειτουργίες συστημάτων πέραν των όσων μπορούν να προβλεφθούν από τις διαδικασίες συντήρησης, ενώ ο ανθρώπινος παράγοντας καλύπτει σχεδόν όλο το φάσμα της πτήσης -συντήρηση, επισκευή, πτητικό έργο, ασφάλεια κλπ. Είναι, λοιπόν, ο άνθρωπος το επίκεντρο σε ότι αφορά την ασφάλεια μία πτήσης.
Οι αεροπορικές εταιρείες επενδύουν τεράστια ποσά στη διαρκή επιμόρφωση του προσωπικού τους, είτε καμπίνας είτε εδάφους (συντήρηση, ασφάλεια κλπ). Οι πιλότοι εκπαιδεύονται συνεχώς σε εξομοιωτές αεροσκαφών για κάθε πιθανή και απίθανη περίπτωση και οι διαδικασίες επισκευών και συντήρησης ακολουθούν πολύ αυστηρά πρωτόκολλα. Τελειότητα δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ, εφόσον ο άνθρωπος είναι ατελές ον, αλλά πλέον στον ανεπτυγμένο κόσμο η τελειότητα έχει σχεδόν προσεγγιστεί.
Ας μην επεκταθούμε σε τεχνικές λεπτομέρειες που θα κουράσουν, αντ’αυτού ας δούμε μερικούς από τους πιο διαδεδομένους μύθους γύρω από την ασφάλεια των πτήσεων και την αλήθεια πίσω από αυτούς.
Μύθοι και Αλήθειες
Παραμύθι χωρίς δράκο δεν υπάρχει, και τα αεροπορικά ταξίδια δεν αποτελούν εξαίρεση. Εάν ρωτήσει κανείς εκατό τυχαία επιλεγμένους ανθρώπους που φοβήθηκαν έστω μία φορά σε πτήση, θα πάρει εκατό διαφορετικές απόψεις και εκδοχές για το τι μπορεί να συνέβη. Για να δούμε λοιπόν τα πιο διαδεδομένα που όλοι έχουμε συζητήσει (ή/και φοβηθεί) έστω μία φορά.
«Είχε τόσο τρομερές αναταράξεις που το αεροπλάνο κατέβηκε 500 μέτρα».
Ακόμη και οι πιο ισχυρές αναταράξεις που έχουν τύχει σε πτήση δεν είναι ικανές να ρίξουν απότομα το αεροσκάφος σε χαμηλότερο ύψος. Αυτό που βιώνουμε στις συνηθέστερες αναταράξεις είναι αυξομειώσεις ύψους στη μύτη του αεροσκάφους, όχι πάνω από τρία-τέσσερα μέτρα στη χειρότερη περίπτωση. Τα αεροσκάφη διαθέτουν ραντάρ καιρού που προειδοποιεί για αναταράξεις, οι προπορευόμενες πτήσεις ενημερώνουν πάντα εάν συναντήσουν κάτι περίεργο, και πολλές φορές οι πιλότοι παρεκκλίνουν ελαφρώς για να αποφύγουν κάτι ισχυρό. Οι περιπτώσεις όπου προκύπτει μια ισχυρή ανατάραξη εντελώς ξαφνικά είναι υπαρκτές αλλά πολύ λίγες, και το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι να αρχίσουν να ίπτανται μέσα στην καμπίνα καφέδες και σαλάτες, και στις χειρότερες αναταράξεις να φύγουν από τα ντουλάπια μερικές αποσκευές.
«Αν σβήσουν οι μηχανές θα πέσουμε».
Τα αεροσκάφη δεν πέφτουν έτσι απλά. Εάν σβήσει η μία από τις δύο (ή τις τέσσερις για κάποια μοντέλα) μηχανές, το αεροσκάφος είναι απόλυτα ικανό να πετάξει και να προσγειωθεί με ασφάλεια στο κοντινότερο αεροδρόμιο και υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες για αυτές τις περιπτώσεις. Αλλά ακόμη και στην εξαιρετικά απίθανη περίπτωση που σβήσουν όλες, το αεροσκάφος δεν θα πέσει σαν πέτρα στο έδαφος, όπως στα καρτούν. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου πιλότοι προσγείωσαν αεροσκάφη με κινητήρες σβηστούς ή μπόρεσαν και τους εκκίνησαν και πάλι σε χαμηλότερο υψόμετρο.
«Ένας κεραυνός μπορεί να κάψει τα όργανα».
Τα αεροσκάφη δέχονται κεραυνούς πολύ συχνότερα απ’ότι φανταζόμαστε (μιλώντας επί προσωπικού πάντως δε μου έχει τύχει ποτέ). Εάν μπορούσε ένας κεραυνός να κάνει τέτοια ζημιά, δεν θα υπήρχαν πτήσεις. Η προστασία του αεροσκάφους είναι τόσο καλή, που δεν συμβαίνει τίποτε περισσότερο από το να φοβηθούν οι επιβαίνοντες.
«Μπορεί κάποιος τρελός να ανοίξει την πόρτα εν πτήσει και να πέσουμε».
Άμα βρείτε άνθρωπο με την απαραίτητη σωματική δύναμη να το κάνει αυτό, να τον δείξετε και σε εμάς. Ούτε πέντε θηρία μαζί δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, διότι η διαφορά πίεσης μεταξύ καμπίνας και εξωτερικής ατμόσφαιρας είναι τέτοια που απαιτεί τεράστια δύναμη για να την υπερβεί κανείς. Κατά καιρούς διάφοροι «πειραγμένοι» επιχειρούν να ανοίξουν την πόρτα, το προσωπικό καμπίνας τους περιορίζει και το αεροσκάφος προσγειώνεται εκτάκτως κάπου κοντά για να παραδοθεί ο ταραξίας στις Αρχές.
«Τα μικρά αεροσκάφη είναι πιο επικίνδυνα».
«Τι, με αυτό με τους έλικες θα πάμε; Και αν έχει αναταράξεις; Μικρό είναι, δεν το κόβω για πολύ ασφαλές». Δεν υπάρχει απολύτως τίποτε που να συνηγορεί σε κάτι τέτοιο. Όλα τα αεροσκάφη είναι σχεδιασμένα για να λειτουργούν εντός συγκεκριμένων ορίων, διαφορετικών για κάθε μοντέλο, και ένα μικρό Dash-8 σαν αυτά της (νέας) Ολυμπιακής που μας πάνε σε νησιά δεν υστερεί σε κάτι τεχνολογικά από το θηρίο Airbus A380. Όλα τα αεροσκάφη είναι το ίδιο ασφαλή εφόσον συντηρούνται όπως πρέπει και χρησιμοποιούνται εκεί που πρέπει.
«Κάνει κύκλους για αρκετή ώρα, λες να μείνουμε από καύσιμα»;
Ο υπολογισμός των καυσίμων μίας πτήσης ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες και φυσικά ενσωματώνει προβλέψεις για έκτακτες καταστάσεις. Μέρος των καυσίμων προβλέπεται και για αυτό που στην αεροπορική διάλεκτο λέγεται “holding” αλλά σε εμάς είναι γνωστό ως «κάνει κύκλους». Για να κάνει κύκλους και να μην προσγειώνεται κάποιος λόγος υπάρχει, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η εντολή από τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας να παραμείνει εκεί, διότι μπορεί π.χ. οι καιρικές συνθήκες να μην επιτρέπουν την άμεση προσέγγιση. Οι πιλότοι γνωρίζουν πολύ καλά τα όρια των καυσίμων και αν κρίνουν ότι δεν επαρκούν για να παραμείνουν σε κύκλους θα στραφούν σε κάποιο εναλλακτικό αεροδρόμιο -για το οποίο έχουν επίσης προβλέψει καύσιμα. Πάντως να μείνουν από καύσιμα δε γίνεται.
«Τα παλιά αεροσκάφη είναι πιο επικίνδυνα».
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πλάνη από αυτό. Ακόμη και ένα υπερσύγχρονο αεροσκάφος που μόλις βγήκε από τη γραμμή παραγωγής και ολοκλήρωσε τις δοκιμές, μπορεί να συντριβεί. Η ηλικία σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει αυξημένη πιθανότητα ατυχήματος. Ακόμη και αεροσκάφη που έχουν μπει για τα καλά στα «πρώτα -άντα» μπορούν και πετούν όπως και την πρώτη τους ημέρα. Πάρα πολλά εξαρτήματα αλλάζουν με ολοκαίνουρια σύμφωνα πάντα με τα πρωτόκολλα, διατηρώντας την πτητική ικανότητα στο ίδιο επίπεδο. Επομένως δεν είναι θέμα ηλικίας αλλά σωστής συντήρησης. Μόνο η άτρακτος δεν μπορεί να αλλάξει, και γι αυτό μετά από πάρα πολλές χιλιάδες απογειώσεις και προσγειώσεις τα αεροσκάφη αποσύρονται, αλλιώς θα μπορούσαν να πετάνε για πολλές δεκαετίες.
«Αν πάθουν κάτι και οι δύο πιλότοι…»;
Η πιθανότητα να συμβεί κάτι ταυτόχρονα και στους δύο πιλότους (ή και στους τρεις στις μεγάλες πτήσεις) και να τους καταστήσει ανίκανους είναι μάλλον εξωφρενική. Έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου ο ένας πιλότος πέθανε στη διάρκεια της πτήσης και ο άλλος διαχειρίστηκε και προσγείωσε με ασφάλεια το αεροσκάφος. Η πιθανότητα να τεθούν εκτός και οι δύο χειριστές είναι μία σε πολλά δισεκατομμύρια, επομένως δεν θα έπρεπε να αποτελεί παράγοντα φόβου.
Υπάρχει θεραπεία;
Η φοβία για τις πτήσεις είναι καθαρά ψυχολογικό πρόβλημα, και οι τρόποι αντιμετώπισης δεν έχουν σε όλους τους ανθρώπους το ίδιο αποτέλεσμα. Κάποιοι μάλιστα δεν το ξεπερνούν ποτέ. Κατά γενική ομολογία, αυτό που μπορεί να βοηθήσει στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η ψυχοθεραπεία με τη βοήθεια ειδικών.
Πέραν της ψυχοθεραπείας, ορισμένες αεροπορικές εταιρείες διαθέτουν ειδικά μαθήματα για όσους ενδιαφέρονται να θεραπεύσουν τη φοβία τους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο, τρεις εταιρείες διοργανώνουν τέτοια μαθήματα: η easyJet, η British Airways και η Virgin Atlantic. Οι συνεδρίες αυτές διαρκούν μία ημέρα, γίνεται αναλυτική παρουσίαση όλων των θεμάτων γύρω από την πτήση από πολύ έμπειρους πιλότους με τη συνδρομή κλινικών ψυχολόγων, και στην περίπτωση των easyJet και British Airways στο τέλος της ημέρας εκτελείται μία σύντομη ειδική πτήση για τους συμμετέχοντες, στη διάρκεια της οποίας γίνεται η σύνδεση της θεωρίας με την πράξη. Τα ποσοστά επιτυχίας -δηλαδή ανθρώπων που ξεπέρασαν σε ικανό βαθμό το πρόβλημά τους- που αναφέρουν οι εταιρείες είναι 98%.
Επίλογος
Ποτέ άλλοτε δεν ήταν πιο ασφαλές να ταξιδέψει κανείς με αεροπλάνο. Εάν εξαιρέσει κανείς τους εξωγενείς παράγοντες που μπορεί να επηρρεάσουν την ασφάλεια μίας πτήσης, την τρομοκρατία και την δολιοφθορά επί της ουσίας, δεν υπάρχει ασφαλέστερο μεταφορικό μέσο.
Εάν τα αίτια του φόβου σας είναι άλλα, όπως π.χ. κλειστοφοβία, μπορείτε να απευθυνθείτε για βοήθεια σε ειδικούς επιστήμονες. Εάν όμως φοβάστε επειδή μια φορά σας κούνησε λίγο ή πιστέψατε κάποιον που απλώς αναπαρήγαγε ανοησίες, ξαναδιαβάστε τους μύθους και τις αλήθειες και κοιτάξτε την επόμενη φορά να χαλαρώσετε. Στην ανάγκη ζητήστε από τον γιατρό σας ένα ελαφρύ ηρεμηστικό, και δεν θα καταλάβετε για πότε φτάνετε Αυστραλία…
Ξαναδιαβάστε τα, ξανασκεφτείτε τα, και την επόμενη φορά θα είστε εντελώς άνετοι!